Neergestort vliegtuig

Neergestort vliegtuig

Op het vliegveld Snaith in Yorkshire maakt de bemanning van de Halifax II HR 936 "Jane", 51e squadron, zich gereed voor haar 10e vlucht op Berlijn. Het wordt een belangrijke vlucht. Er zullen van verschillende vliegvelden 719 vliegtuigen opstijgen om Berlijn te bombarderen. Van hen bereiken 625 het gestelde doel en lieten 1765 ton bommen vallen. Totaal 57 vliegtuigen keerden niet terug op hun basis.


De bemanning van "Jane" bestond uit:   
Luitenant John Cribb - piloot
Jim Nicholson - Navigator
George Lloyd - Bommenrichter
Dennis Samuels - Telegrafist
David White - Macanicien
Peter Gosling - Staatschutter
John Wright - Centrum schutter



Ze krijgen de opdracht om tussen Rotterdam en Amsterdam Nederland binnen te vliegen. Tijdens het vliegen meldt luitenant Cribb via de boordtelefoon dat er iets niet in orde is aan de stuurinrichting. De hoogteroeren blijken niet goed te reageren. Met veel moeite kunnen ze aansluiting houden met de rest. David White gaat op onderzoek uit en komt tot de verbijsterende ontdekking dat er sabbotage is gepleegd aan het bedieningsmechanisme van de stuurinrichting. Een van de stangen blijkt op een paar mm. na te zijn doorgezaagd.
Omdat de Nederlandse kust inmiddels is bereikt, besluit men met de hoofdmacht Holland binnen te vliegen en zo langs de Duitse grens naar het noorden van Nederland te komen om van daaruit weer naar Engeland terug te keren.

De besturing wordt steeds moeilijker en boven de provincie Groningen is de Halifax onbestuurbaar. Luitenant Cribb geeft opdracht om te springen. Zelf springt hij als gezagvoerder, het laatst.
Jim Nicholson, 21 jaar jong, moet voor het eerst van zijn leven springen. De sprong kost hem bijna zijn leven. Hij vergeet namelijk de stekker van de boordtelefoon te verwijderen met het gevolg dat tijdens de sprong zijn helm met telefoon van zijn hoofd wordt gerukt, waarbij zijn gezicht wordt verwond. Jim rukt zijn parachute open en terwijl hij zich verwondert over de grote stilte drijft hij langzaam af naar Noordwijk.
Het is aardedonker....
Het lege vliegtuig cirkelt intussen met angstaanjagende geluiden boven Grijpskerk. De luchtbeschermingsdienst van Grijpskerk is op zijn post. Sterk motorgeronk trekt hun aandacht. Ze gaan naar buiten en horen dat het vliegtuig een paar maal over en rond Grijpskerk cirkelt om vervolgens te pletter te vallen in de Westerhorn om 23.35 uur.

Het hoofd van de luchtbeschermingsdienst de heer J. de Goed rapporteert het volgende:
RAPPORT betreffende het neerstorten van een 4-motorige Hallifax-vliegtuig in een weiland ten zuidwesten van Grijpskerk in de buurtschap Westerhorn, waardoor een boerderij in vlammen opging.
Hij rapporteert het volgende: Op maandag 23 augustus 1943 's avonds om 22.30 uur bevond ik mij op de commandopost. Omstreeks 23.00 uur hoorden wij motorgeronk en toen ging ik met één van de mensen van de vaste kern van de luchtbeschermingsdienst naar buiten. Wij constateerden dat er een jachtjager cirkelde. Omstreeks 23.30 uur hoorden wij zwaardere en meerdere vliegtuigen, vliegende van West naar Oost. Direct daarna vloog er een vliegtuig van Noord naar Zuid en aan het geronk te oordelen was het geen jager. Op dat moment stond ik met twee mensen van de vaste kern en een wachtmeester van de Marechaussee op de straat voor de commandopost (het gemeentehuis).
Het vliegtuig maakte daarop een zwenking en kwam weer over het dorp Grijpskerk in een cirkelende vlucht (alles voor zover wij aan het geluid konden waarnemen). Toen het weer in zuidelijke richting vloog gleed het af doch werd schijnbaar weer opgetrokken en het maakte de zelfde cirkel weer, waarna het dus weer boven het dorp kwam en daarna gleed het in zuidelijke richting geheel af en vervolgens viel het te pletter in de Westerhorn, juist op de grens van de gemeenten Grijpskerk en Grootegast.
Onmiddelijk om  23.35 uur werd Luchtalarm gegeven, zodat twee seconden later, nadat het vliegtuig neerkwam, één van de mensen van de vaste kern op een rijwiel, waarop een handsirene, door het dorp Grijpskerk reed. Het was de eerste keer dat hier luchtalarm is gegeven voor het oproepen van het personeel en wij zijn er allen, wat het geluid en de opkomst betreft, uiterst best over tevreden.
De mensen lagen reeds ter ruste, doch om  23.40 uur meldde de eerste zich. Jammer genoeg kon de juiste plaats niet direct vastgesteld worden, doordat we onze uitkijkpost (toren) niet meer mochten gebruiken en moest een verbindingsman uitgezonden worden. Toen de plaats bepaald was werd om 23.46 uur bevel gegeven tot uitrukking van de brandweer en uitrukploeg geneeskundigen dienst. De blokploeg en de uitrukwagen met de opruimings- en herstellingsploeg waren inmiddels vertrokken.
Toen kwam om 23.50 uur bericht binnen dat de boerderij van pachter P.J. Binksma in brand stond en daar deze boerderij in de Gemeente Grootegast stond werd direct bij de brandweer en de commandopost Grootegast melding gedaan.

Uit verdere meldingen en eigen waarnemingen bleek het volgende:
Het vliegtuig was op een stuk groenland in de gemeente Grijpskerk terechtgekomen en lag daar totaal versplinterd. Overal lagen staaf- en phosforbrandbommen te branden waarvan er minstens één phosfor brandbom in de boerderij is terecht gekomen. Behalve een paard, een zeug met biggen en eenig huisraad, was er van de boerderij niets te redden. Mensenlevens vielen er gelukkig niet te betreuren. Spoedig waren de Duitse militairen aanwezig en toen werd het personeeel van de luchtbeschermingsdienst weggezonden, waarover ik later vele klachten ontving. Zelfs mensen die bezig waren om enige huisraad te redden moesten zich op bevel van de militairen verwijderen. Ook de Burgemeester van deze gemeente en ondergetekende mochten niet in de nabijheid komen, hoewel het vliegtuig zeker honderd meter van de openbare weg verwijderd lag. Ook de arts en de dierenarts werden teruggestuurd, hoewel deze laatste toch bij een ernstig gewond paard moest zijn dat afgemaakt moest worden.


Jim Nicholson

.......Met een harde klap slaat Jim Nicholson tegen de grond. Een felle pijn scheurt door zijn enkel. Even blijft hij versuft liggen, ontdoet zich dan van zijn parachute en zwemvest, verbergt ze in een droge sloot en loopt op goed geluk zuidwaarts. Hij komt bij een oude boerderij, loopt rond het huis en klopt dan op een ruit. Een oude vrouw opent de deur en na een paar seconden trekken twee mannen hem snel naar binnen.
Uit gebarentaal komen de mannen, de heren Klazinga en Ypma, tot de conclusie dat het een Engelse vlieger is die zijn in huis hebben. Jim krijgt iets te drinken en vraagt dan waar hij zich bevindt. "Noordwijk" is het antwoord. De schrik slaat Jim om het hart. Hoe heb ik in vredesnaam genavigeerd, vraagt hij zich af. Hij grijpt zijn kaart en wijst op Noorwegen. Dan is het misverstand snel uit de wereld geholpen. Hij zat wel goed!
Jim vraagt de weg naar Zwolle, omdat vandaar uit de ondergrondse probeerde de vliegers huiswaarts te helpen. Hij wil beslist niet in Noordwijk blijven. Het lijkt de heren Klazinga en Ypma het verstandigste om Jim dan maar richting Zwolle te sturen.

Strompelend vervolgt Jim zijn weg en hij komt na een paar kilometer bij een andere boerderij, waar toevallig een broer van bovengenoemde Klazinga woont. Jim besluit om hier wat uit te rusten, want het lopen gaat steeds moeilijker. Hopelijk wonen hier goede Nederlanders. Op goed geluk klopt hij op de ruiten. Het blijkt de slaapkamer te zijn van de dochter des huizes. Deze schrikt wakker en kijkt voorzichtig naar buiten. Als zij de Engelse vlieger ziet staan opent ze het raam en springt naar buiten. Ze leidt Jim om het huis en via de achterdeur gaan ze naar binnen. In overleg met haar vader besluiten ze om Jim naar de dominee van Noordwijk te brengen.

Weer gaat Jim de nacht in, nu samen met zijn begeleidster. Na plm. 4 kilometer komen ze bij de dominee aan. Deze geeft Jim een glas melk en een snee roggebrood. De dominee kan echter ook niet de oplossing geven. Wat nu? Ze besluiten om terug te gaan naar de boerderij en dan contact proberen te krijgen met de ondergrondse. Op de terugweg moeten ze zich enkele malen in een droge sloot verschuilen om Duitse soldaten te laten passeren. Thuisgekomen vraagt mej. Klazinga aan Jim of hij zijn adres wil achterlaten. Dat doet hij graag en als dank voor hetgeen zij voor hem gedaan heeft geeft Jim haar zijn noodkompas.

De dag breekt reeds aan. Terwijl ze zitten te overleggen wat er nu moet gebeuren, stopt er een Duitse motorpatrouille voor de boerderij. Jim ziet de soldaten het erf op komen en hij staat op, drukt zijn vrienden de hand en gaat de Duitsers tegemoet. Hij vindt het zinloos om de fam. Klazinga in moeilijkheden te brengen. De soldaten bieden hem een sigaret aan en een zegt: "Voor jou is de oorlog afgelopen". In het zijspan wordt hij afgevoerd naar Trimunt. Hier krijgt hij de gelegenheid zich op te frissen en kan hij iets te eten krijgen.
In de loop van de dag wordt hij met de Drachtster tram, begeleid door 2 Duitse militairen, naar Groningen gebracht.

In Groningen ontmoet Jim David White, die in Peebosch terecht is gekomen. Via Amsterdam worden David en Jim gebracht naar het krijgsgevangenkamp voor officieren in Frankfurt am Main. Hier ontmoeten ze hun gezagvoeder John Cribb. Cribb was met zijn parachute vlak bij Munnekezijl neergekomen en in handen van de Duitsers, die in Zoutkamp gelegerd waren, gevallen.

Na enige tijd worden ze overgeplaatst naar het krijgsgevangenkamp Stalag Luft III Sagan in Frankfurt am Oder     (Oost-Duitsland). Hoewel ze sterk vermageren, worden ze redelijk goed behandeld en krijgen ze zo nu en dan zelfs voedselpakketten van het Rode Kruis. Tegen de tijd, dat de Russen en de Amerikanen naderen om het bewind van Hitler de kop in te drukken worden ze van het ene kamp naar het andere gebracht. Na de overgave en na de vele formaliteiten gaan alle Engelsen terug naar hun land. De vliegers van "Jane" komen omstreeks eind juni 1945 terug bij hun onderdeel. Hier komen ze tot de gelukkige ontdekking dat ook de andere bemanningsleden het krijgsgevangenschap hebben overleefd. Allen zijn herenigd, echter zonder hun "Jane".


Crew Halifax MK II HR 936 "J for Jane"


Flying Officer Jim Nicholson bezoekt de molen in Grijpskerk in april 1985. Er was een speciale tentoonstelling over de Tweede Wereldoorlog. Jim Nicholson opende de tenstoonstelling door de Engelse vlag op te hijsen bij de molen.





Tekst en foto's : Bindert Helder (bijblad de Noordwesthoek, juni 1973 en special edition "The last mission of Halifax MK II HR 936 "J for Jane" and its consequences".